Türkiye’nin ilk bilgisayarı, ilk Türk Bilgisayar Programcısını ve ilk Türk yazılım firmasını merak edenler olmuştur aramızda. Aryom Yazılım, bu konuda yaptığı ufak bir araştırmadan yola çıkaran, yılda birkaç defa aklımıza gelen bu konular hakkında hoşunuza gideceğini düşündüğümüz bir içerik derledi.
Türkiye’nin Bilişim İlkleri
Bilişim, günümüzde hem kamu hem özel sektörde en önemli hizmet ve üretim elemanlarından biri. Hatta, abartısız bir şekilde özetleyecek olursak, olmazsa olmazlarının en başında geliyor. Türkiye’de bilişim tarihinin ilk sayfalarına imza atanları kısa kısa tanıyalım, neler yaptıklarını, neleri başardıklarını bir daha hatırlayalım. Günümüzde sanayi, teknoloji ve bilişim gelişmelerinde ülkemizin de bu teknolojilerle yarışır hale gelmelerinde emekleri çok.
Türkiye’nin İlk Bilgisayarı
Türkiye’de ilk bilgisayarı kim, ne için almış olabilir? Hadi bir düşünün… Muhtemelen aklınıza bir üniversite, hatta ODTÜ gelecektir. Bizim de ilk aklımıza gelen buydu doğrusu.
Ama, Türkiye’nin ilk bilgisayarının o zamanki adıyla Türkiye Karayolları Umum Müdürlüğü (Şimdiki adıyla Karayolları Genel Müdürlüğü) için 1960 senesinde alınan IBM 650 Model I bilgisayarı olduğunu duyduğumuzda biz de şaşırdık. O gün ki şartlarda bir projenin süre, maaliyet ve teknik hesaplamaları 2-3 ay kadar sürerken, bu bilgisayar sayesinde tüm hesaplamaların 50 dakika içinde bittiğini duyanlar, Türkiye’nin ilk bilgisayarına elektronik beyin ismini takmışlardı. Hatta, 18 sene boyunca IBM ile devam eden Karayolları bünyesinde yine IBM tarafından kurulan Türkiye’nin ilk Bilişim Birimi’ de yine aynı yıl içinde kuruldu. 1.5 ay süreyle, 18 kişilik bir ekibe eğitim veren IBM; Türkiye’nin ilk bilgisayar programcılarını da ülkemize kazandırmış oldu.
Türkiye’nin İlk Bilgisayar Programcısı
IBM’ in ilk Türk müdürü de olan Kaya Kılan, Türkiye Bilişim Tarihi’nde bir başroldür. Türkiye’nin ilk bilgisayar programcısı unvanına sahip Kaya Kılan, dönemin bilinen iki önemli programlama dili Assembly ve Fortran ile işlemler yapabiliyordu.
Karayolları’ nda IBM’in açtığı bilişim biriminin müdürü olan Kaya Kılan, Genel Kurmay Bilgisayar Merkezi, Türkiye iş Bankası, ODTÜ, İTÜ, Yapı Kredi Bankası gibi Türkiye’nin ilk ve en önemli bilgi işlem merkezlerinin kuruluşunda bizzat görev aldı.
Başkent Üniversitesi mezunu olan Kaya Kılan, mezun olduğu okulda öğretim görevlisi olarak bilişim alanındaki çalışmalarını sürdürdü ve 2000 senesinde Türkiye Bilişim Derneği ve Türkiye Sanayiciler Derneği’nin ortaklaşa düzenlediği etkinlikte, “ Ömür Boyu Bilişim Üstün Hizmet Ödülünü” aldı. Bu, aynı zamanda Türkiye’de verilen tek ödül ve ödülü alan tek kişi unvanı demekti.
Türkiye’nin İlk Yazılım Firması
Türkiye’ye gelen ilk bilgisayarın ardından tam 20 sene geçmişti. Türkiye’nin ilk yazılım firması da 1980 senesinde Oğuz Değirmencioğlu ve Cengiz Pak tarafından kurulan Si-Ta’dır. Si-Ta Sistem Tasarım ve Araştırma Geliştirme Merkezi Kollektif Şirketi 12 Eylül 1980 yılında, resmi açılışını yaparak, Türkiye’nin ilk faal yazılım firması oldu. Özellikle sanayi ve endüstriyel alanda yazılım ürünleri çıkaran Si-Ta, Türkiye’nin bilişim tarihinde de adını ilk Türk yazılım firması olarak altın harflerle yazdırmış oldu.
Türkiye’nin ilk Bilgisayar Mühendisi
Türkiye’de Aydın Köksal ismi, bilgisayar ve teknolojide çok şeyi ifade eder. Öyle ki, şu an eğitim kurumlarından tutun da devlet kurumlarının birçoğunda bir Prof. Dr. Aydın Köksal imzasına rastlamak mümkündür.
Kendi resmî sitesinde de yer aldığı gibi, Aydın Hoca’nın “ilklerinden” şöyle bahsetmemiz daha doğru olur gibi.
** 1940’ta İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesini birincilikle bitirdikten sonra, Fransa’da INSA de Lyon’dan Elektronik Y.Müh. diploması aldı (1964). Bilişimsel Dilbilim dalında Bilim Doktoru (1975, HÜ), Bilgisayar Bilimleri Mühendisliği dalında Üniversite Doçenti (1980, HÜ), Bilgisayar Yazılımı ana bilim dalında Profesör oldu (1991, GÜ).
* Hacettepe Üniversitesi‘nin kuruluş çalışmalarına katıldı (1967), * HÜ Bilgi İşlem Merkezi‘ni kurdu ve yönetti (1967-1980). * Türkiye Bilişim Derneği‘ni kurdu (1971) ve yönetti (1971-75; 1981-87); * Bilişim dergisini yayınladı (1972-87); bu derginin yayın kurulu üyeliğini 1996’ya değin sürdürdü. * Bilgisayar, bilgi işlem, yazılım, donanım, bilişim vb. Türkçe bilişim terimlerini geliştirdi (yaklaşık 2.500 yeni sözcük). * “Üniversitelerarası Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Projesi“ni Bilgi İşlem Birim Başkanı olarak örgütledi ve yönetti (1974-80); * ÖSYM Bilgi İşlem Merkezi‘nin kuruluşunu gerçekleştirdi (1976). * HÜ Bilişim Enstitüsü‘nün kurulmasını sağlayarak (1973), Bilgisayar Mühendisliği dalında Türkiye’nin ilk Doktora Programı‘nı başlattı (1974). * HÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü‘nü, yine bu alanda Türkiye’de açılan ilk bölüm olarak kurdu (1977); bu bölümün başkanlığını yaptı (1980-85). * Kamu İktisadi Kuruluşlarını Yeniden Düzenleme Komisyonu Bilişim Altkomisyonu üyeliği (1971); * DPT – Devlet Planlama Teşkilatı, Elektronik Bilgi İşlem Sürekli Özel Uzmanlık Kurulu üyeliği (1975-86) ve Başkanlığı (1977-78) yaptı; * Başbakanlık Danışmanlığı‘nda (Devlet Durum Merkezi) bulundu (1981-82). * Türk Dil Kurumu üyeliğine (1975) ve Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi (1982-83). *TÜBİTAK Bilim Adamı Yetiştirme Grubu Yürütme Kurulu üyeliğine seçildi (1984-87). * Dil Derneği‘nin kurucu üyeliğini ve Genel Yazmanlığı’ nı yaptı (1987-88); bu derneğin yönetim kurulu üyeliğini 1992’ye kadar sürdürdü. * Birleşmiş Milletler, UNESCO, SPIN, OECD, IFIP vb. uluslararası örgütlerde, yurt dışında Türkiye’yi 22 kez temsil etti.**
Türkiye’nin ilk bilgisayar mühendisi ve bilişimde daha birçok alanın ilki olan Aydın Köksal ile, Türkiye’nin bilişim ilkleri yazımıza burada son veriyoruz.
